Tnuꞌu ndichi ni ka yo kaꞌan ñayii janaꞌa ma
Proverbios
Navaꞌa ni ka tee de tnuꞌu ndichi Suꞌsi ma
1
Chaꞌa ka kuu tnuꞌu ndichi ni kaꞌan tee kúu Salomón,
saꞌya tata David,
tee ni yo kuu rey ñuu Israel ma.
2 Vaa ni jani ini de ja kaꞌan de tnuꞌu ndichi ma,
sukan‑vaꞌa chindee ñaꞌa i ja jakuꞌni ini o
te ndasaꞌa o kuenda na tnuꞌu kuatniñu o ma,
3 te kutuꞌva o,
te niꞌi ini o naxe ko saꞌa ko kuu o,
te ko saꞌa o ja vaꞌa ja ndaa ma,
te ko kaka vaꞌa ko kaka ndaa o nuu Suꞌsi ma;
te másu ko skiꞌin o maa o ichi Suꞌsi ma.
4 Te tnuꞌu ndichi yaꞌa chi saꞌa i ja suchi jaa ñatuu jin niꞌi ini‑ka i
naxe jin ko saꞌa jin ko kuu i ma ja jin jakun‑tnuni ini i,
te jin ndasaꞌa i kuenda naxe jin ko saꞌa jin ko kuu tna i ja vaꞌa ma
neꞌun ñuu ñayivi a.
5 Te suni ñayii ndichi ma chi ñukuun‑ka ninisoꞌo i tnuꞌu ndichi yaꞌa,
te ja sukan saꞌa i ma chi kundichi xeen‑ka i
te kutuꞌva‑ka i naxe ko kuu i nuu Suꞌsi ma,
6 vaa sukan,
te jakuꞌni‑ka ini i tnuꞌu ndichi ka kaꞌan ñayii ndichi ma
tnuꞌu ka kaꞌan vijin i ma
sukan‑vaꞌa ndasaꞌa maa o kuenda ma.
7 Vaa ja ko kuu o in ñayii ndichi ma
chi xinañuꞌu kuiti ja koyuꞌu o Suꞌsi ma,
nasa ko saꞌa o in ja masu jatna ini ya ma,
te sukan,
te ko kuu o in ñayii ndichi ndija,
kovaa ñayii iyo neé janitnuni i ma
chi ñatuu káchi i jakuꞌni ini i sukan kúni Suꞌsi ma,
te saxiko i tnuꞌu ndichi káꞌan ya ma.
8 Saꞌya maa ri,
koninisoꞌo vaꞌa ja káxtnuꞌu yuva ro ma,
te máko saxiko ro ndaka ja káꞌan káchi siꞌi ro ma;
suꞌva kandija ro ja ko saꞌa ro sukan ka kaꞌan de ma.
9 Vaa ja vii ja vaꞌa ko kuu nuu ro nde kuaꞌan nde vee ro,
sukan vii kaa in ja yoxtnee xini rey ma,
xi sukan vivii naꞌa siki ñuꞌu sukun ñaꞌa kuu reina ma.
10 Saꞌya maa ri,
nú ñayii ka saꞌa ja uꞌvi ma,
ka kuni i ja jin xndaꞌvi ñaꞌa i ja saꞌa ro sukan ka kuni i ma,
¡máko kuaꞌa ro tnuꞌu ja ko saꞌa ro sukan ka saꞌa i ma!
11 Nú ñayii yukan,
te ka kaꞌan i:
“Neꞌe,
te jín koo o te jín kaꞌni o ñayii ndaꞌvi
ñatuu jini naxe kaku i ma;
visi ñatuu nawa ka saꞌa ñaꞌa i ma.
12 Te ûni jín kokon teku o i
sukan saꞌa ñuꞌú ma ora chuꞌu o in ndiyi ma
ja sukan ni kêe maa i kuaꞌan i nuu nee ma”,
kovaa máko kandija ro ja ka kaꞌan i ma.
13 Te nú ka kaꞌan tna i:
“Jín koo o jín sakuiꞌna o nawa ka nevaꞌa ñayii ma
te jín tnaa vaꞌa o veꞌe o a,
sukan‑vaꞌa jin kuxiku o,
14 te nú nawa ni ka niꞌi o ma,
te jin ko kuu kuenda ndaka o”,
kovaa máko kandija ro ja ko saꞌa ro sukan ka kaꞌan i ma.
15 Saꞌya maa ri:
¡má kondikin ro ichi ka jika i ma!,
suꞌva kaka jiyo ichi kuan koo i ma,
16 vaa ichi kuan koo i ma masu ichi vaꞌa kúu,
vaa ka jinu i kuan koo i ichi nuu kuu jin kaꞌni i ñayii ma
te jin saꞌa i ja uꞌvi ma.
Chukan kúu ja,
¡máko kandija ro ja ka kaꞌan i ma!
17 Ndasaꞌa kuenda,
te kuni ro ja lasaa ma
chi masu kivi ti nuu ni satuꞌva o ja tnii o ti ma
nú ni jini ti ja iyo yika ti ma.
18 Kovaa ñayii ka saꞌa ja uꞌvi ma chi masu ka ndasaꞌa maa i kuenda
ja ka iyo yika ja jin kûu i ja sukan ka saꞌa i ma,
vaa kuenda tnuꞌu ja maa i jâ ni ka satuꞌva
nuu jin kê koo i te jin skenaa i maa i ma.
19 Sukan‑ni kenda ja jin ko kuu ñayii inundiyo ini
ja suꞌva‑ni te jin niꞌi i ja jin konevaꞌa i ndaka nawa ka kuni i ma;
te ja sukan ka saꞌa ka kuu i ma,
te jin kaꞌni ñaꞌa in‑ka ñayii ma te jin skenaa i maa i.
20 Te tnuꞌu ndichi káꞌan Suꞌsi o a
chi ûni káyuꞌu i ichi ma jiꞌin nuyaꞌvi ma.
21 Jiꞌin nuu ka ndatnaꞌa kuaꞌa‑ka ñayii ma
kuenda tnuꞌu ja káyuꞌu káyuꞌu tnuꞌu ndichi káꞌan Suꞌsi ma:
22 “Roꞌo suchi jaa,
ja ñatuu jin kuni‑ka ro naxe jin ko kuu ro a,
¿na saa‑ka kivi jin ko kuu ro sukan‑ni,
ja ndimaa ka jakundee ro ñayii ka saꞌa ja vaꞌa ma,
te ka saxiko ro ja vaꞌa iyo ja jin kutuꞌva ro ma?
23 Vaꞌa‑ka jin ndasaꞌa kuenda tnaꞌa ja ndákaꞌan‑soꞌo ri nuu ro a,
sukan‑vaꞌa ruꞌu ya chi kaxtnuꞌu ri
ndaka ja vaꞌa jani ini ri ja jin kuu ro ma.
24 Kovaa roꞌo,
masu ni ka jatanuu ro ja ki koo ro nuu ni kana ñaꞌa ri ma,
te vitna ja ûni ni skuili ri ndaꞌa ri a ja na ki koo ro
te jin koninisoꞌo ro ja káꞌan ri ma,
25 kovaa roꞌo chi ni ka saxiko ro tnuꞌu vaꞌa káꞌan káchi ri nuu ro ma.
Visi káꞌan ri ja masu vaꞌa‑ni ka saꞌa ro ma,
kovaa masu nde ni ka ndasaꞌa ro kuenda te jin kuan‑taꞌvi ro.”
Saꞌa káꞌan tnuꞌu ndichi Suꞌsi ma.
26 “Chukan kúu ja ruꞌu ya chi jakundendee‑ni ñaꞌa ri
kivi jin ndaniꞌi jin ndatnaꞌa maa ro ja uꞌvi ka saꞌa ro a.
Te kivi kenda ja ñatuu ka niꞌi ini‑ka ro
naxe jin saꞌa ro ma ja ka yuꞌu ro ma
chi ruꞌu ya chi ndajakundendee‑ni ñaꞌa ri.
27 Te kivi kenda koo tnundoꞌo tnuneni xeen ma,
sukan kénda tikachiyaa xeen ma ja ñúꞌu i ndaka nawa níꞌi i ma,
28 onde kivi yukan sana jin ndakuneꞌe jin ndakuneꞌe ñaꞌa ro,
kovaa masu ndakoneꞌe ri;
te jin ndanduku jin ndanduku ñaꞌa ro,
kovaa masu jin ndaniꞌi ñaꞌa ro.
29 Vaa maa ro ni ka saxiko tnuꞌu ndichi káꞌan ri ma
te ñatuu ni ka ndi ini ro ja jin koyuꞌu ro Suꞌsi Iya Tátnuni nuu ro a,
ja iya ndákan kuenda kúu ya.”
Saꞌa káꞌan tnuꞌu ndichi Suꞌsi ma.
30 “Te ja sukan ñatuu ni ka kandija ro tnuꞌu vaꞌa
káꞌan káchi ri nuu ro ma
te ni ka saxiko ro ndaka ja ndákaꞌan‑soꞌo ri nuu ro ma,
31 te jin ndaniꞌi jin ndatnaꞌa maa ro
ndaka ja uꞌvi ni ka yo saꞌa,
ni ka yo kuu ro ma.
Ûni ni a in ma jin yanduu,
onde jin ndandoꞌo jin ndaneni ro ndaka.
32 Chukan kúu ja ñayii ndee xeen ini i ma,
te ñatuu kúni i kuan‑taꞌvi i tnuꞌu ndichi káꞌan Suꞌsi ma
te saꞌa i sukan kúu ini maa i ma
chi kundee maa ja uꞌvi ni yo saꞌa i ma xnaa ñaꞌa i te kûu i.
33 Kovaa ñayii kándija te saꞌa i sukan káꞌan tnuꞌu ndichi Suꞌsi a
chi koteku sii ini i,
te ñatuu kuiti nawa koyuꞌu i.”
Saꞌa káꞌan tnuꞌu ndichi Suꞌsi ma.