aloes: 'Ywaywytery. Aipo apou jany kasigamũ, muagamũ 'jau rakue. A'ea Nikutemu 'ga weroo eko'woka Jejui 'ga retefera auwanawa taity are rakue. (Juã 19.39)

epyreu: Epyreua judeu 'gã ner irũa. 'Gã je'ega upe nanẽ 'gã 'i epyreu.

fariseu: Judeu 'gã amũ fariseua rakue. Fariseu 'gã mama'e apou Moisesi 'ga remikwasiarer imũ etee futat rakue. Judeu 'gã mama'e apou ajemogyau Moisesi 'ga remikwasiarer imũ najuejue etee futat rakue. A'ere fariseu 'gã 'i ajaupe: “Jane etee te 'ã mama'ea siapo Moisesi 'ga remifutar imũ etee futat” 'jau 'gã ajaupe. A'eramũ 'gã 'jau ojeupe: “Je 'ã esage ma'eramũ 'gã apyraapa”, 'jau 'gã ojeupe etee futat, ojerowiaraipa ojee. A'ere 'gã o'meramũ etee 'gã 'i. Fariseu 'gã miamũ nuapopawi mama'ea 'ga remifutar imũ.

Garireja ypiauu: Aipoa ypiauua 'upa Garireja ywy reme'yw ipe. A'eramũ 'gã e'roka Garireja 'jau jupe. Garireja ypiauu rer irũa Tiperia. (Juã 6.1) Genesare ypia 'jau nanẽ 'gã jupe. (Luka 5.1)

Garireja ywy: Judeu 'gã ywy pe rera Garireja. Ajepeja 'gã ywy pe rera Judeja.

grego: Gresia ywy pewara 'gã. Gresia rer irũa Akaja. 'Gã je'ega upe nanẽ 'gã 'jau grego. (Atos 17.4)

itatata: ẽsõfyria 'jawa. enxofre. Ẽsõfyria ita 'jawe. Wapy re nowewa'nei. Jutayyga 'jawe futat. Nowewi futari aipo tataa. Sã'ã 'ywyyga kaja fufura iãja. Nan tee futat tuwi wenyramũ. Ẽsõfyria 'jawa iapyau mama'eukwaawa rapyawa pype. Ẽsõfyri wenyramũ niry'wei futari. A'eramũ wayramũ mama'eukwaawa rapyawa pype ajemogy ma'e 'gã nupe.

Janereki'yrarete 'ga: Filho do Homem. Jejui 'ga te 'ã janereki'yraretea.

Janeruwarete 'ga: Deus Pai

Janeruwarete 'ga 'Agesage: Espírito Santo

Janeruwarete 'ga mogytaap: Templo. Jerusareg ipe 'ga mogytaawa 'upa rakue.

Janeruwarete 'ga ra'yrarete: Jejui 'ga

Janeruwarete 'ga remimurera 'ga: Messias. Jejui 'ga te 'ã Janeruwarete 'ga remimurera.

Jejui 'ga remimonofet: apóstolo

Jejui 'ga rerowiaara 'gã 'wyriara 'gã poirũ: diácano

Jejui 'ga rerowiaara 'gã 'wyriat: pastor

Jerusareg: Judeu 'gã 'wyrareterete.

Judeja: Judeu 'gã ywy pe rera Judeja. Judeja ywy pype 'gã ajemogyau. A'eramũ 'gã 'gã ne'roka judeu 'jau 'gã nupe. Jerusarega 'upa Judeja ywy pype.

judeu 'gã: Abraão 'ga juapyrera 'gã. Ymã te Janeruwarete 'ga Abraão 'ga muẽmi 'ga pytuna 'gã nui, 'ga mogou wemiayuwamũ rakue. A'eramũ 'ga juapyrera 'gã nanẽ Janeruwarete 'ga remiayuwamũ ajemogyau. Abraão 'ga remyminũ 'ga rera Jakoa. Jako 'ga rer irũa Israeua. A'eramũ 'gã 'jau Israeu juapyrera 'jau judeu 'gã nupe. Epyreua nanẽ judeu 'gã ner irũa.

judeu 'gã jatykaawa 'oga: sinagoga. Peu futat judeu 'gã awau Jarejuwarete 'ga muorypa rakue. 'Ga je'eg are nanẽ 'gã ajamu'jau peu nũ.

judeu 'gã nupe oje'ẽma'e: Ymã te judeu 'gã i'akwaap ma'e 'gã mũ'ẽi imogyau ojeupe oje'ẽma'eramũ rakue. A'eramũ 'gã o'wyriara 'gã mu'akwaapa mama'e are. (Atos 4.5)

judeue'em: gentio

mainan: sacerdote. Janeruwarete 'ga mogytaawa pype oporowyky ma'e 'gã. Arão 'ga juapyera etee te mainana rakue. Ymã te judeu 'gã mama'e monoi mainana 'gã nupe rakue. A'eramũ mainana 'gã imonou Jarejuwarete 'ga upe 'gã nee. Mainana 'gã wyra rapyau opytuna 'gã tywera mepyau rakue. A'ere Jejui 'ga manũi janetywera mepyawamũ. A'eramũ jane wyra rapyau'jape'ema ee.

maira'me: falso deus

maira'me a'agap: ídolo

mama'eukwaawa rapyap: Lago de fogo. Ypiauu 'jawe mama'eukwaawa rapyawa. Ẽsõfyria 'jawa kai 'upa ypiauu pype. Ẽsõfyri wenyramũ niry'wei futari. A'eramũ wayramũ mama'eukwaawa rapyawa pype ajemogy ma'e 'gã nupe, 'gã nerekou tyweaete.

morowykye'em: Sabado morowykye'ema judeu 'gã nupe. A'ere Jejui 'ga ferawi domingo rupi rakue. A'eramũ jane upe morowykye'ema domingoa futat.

Nasare: Nazaré. Jejui 'ga ranupawera poromũ amunawa. Garireja ywy pype 'upa.

Perẽi: Belem. Aipo amuna'wi'ia Jejui 'ga 'aawera. Namukui 'upa Jerusarega wi.

Pesepu: Satanasi rer irũa.

romanũ: Ymã te judeue'ema 'gã 'wyrareteretea Roma 'jawa. Peu futat 'gã 'wyriararete 'ga akou. A'eramũ 'gã romanũa 'jau 'ga remiayuwa 'gã nupe.

Satanasi: Mama'eukwaawa 'wyriara rera. Pesepu Satanasi rer irũa.

satuseu: Judeu 'gã amũ satuseuramũ rakue. Satuseu 'gã nuerowiari aeferawa nũ. “Amanũ re ae noferawu'jawi. Amanũmũ ae teepawamũ ywawuje futat” 'jau 'gã ajaupe ra'e jepi. (Luka 20.27) “Nitywi ywagipewara 'gã” 'jau 'gã nanẽ nũ ra'e jepi. (Atos 23.8)